Hoger smartengeld toegekend na civiele procedure: zaak Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 27 juni 2023

Door: Lisa Fluit
Leestijd: 3 minuten

Op 27 juni 2023 deed het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden uitspraak in een zaak waarin een slachtoffer van een ernstige mishandeling een aanzienlijk hogere smartengeldvergoeding kreeg toegewezen dan eerder in het strafproces was toegekend. Deze zaak onderstreept de verschillende juridische routes die slachtoffers van geweldsmisdrijven kunnen volgen om schadevergoeding te verkrijgen, evenals de overwegingen en risico’s die bij een civiele procedure komen kijken.

Verhaal van schade in een civiele procedure

Slachtoffers van geweldsmisdrijven kunnen hun schade verhalen door middel van een zogenoemde benadeelde partij vordering binnen het strafproces van de dader. Dit heeft een belangrijk voordeel: als de strafrechter de vordering toewijst, kan de schadevergoedingsmaatregel worden opgelegd. In dat geval neemt de Staat de incasso van de schadevergoeding op zich. Als de dader binnen acht maanden (gedeeltelijk) in gebreke blijft, schiet de Staat het bedrag voor aan het slachtoffer. Op die manier wordt het slachtoffer sneller en effectiever geholpen, zonder afhankelijk te zijn van de betalingsbereidheid of -mogelijkheid van de dader.

Toch zijn er beperkingen in het strafproces. De strafrechter kan besluiten de vordering geheel of gedeeltelijk af te wijzen, bijvoorbeeld omdat de zaak te complex is voor behandeling in het strafrechtelijk kader. In dat geval blijft het slachtoffer alsnog achter met (een deel van) de onbetaalde schade en moet hij of zij naar de civiele rechter stappen.

Civielrechtelijke route: aanvullende mogelijkheden, maar ook risico’s

Wanneer de schadevergoeding in het strafproces niet volledig wordt toegewezen, kan het slachtoffer ervoor kiezen om een civiele procedure te starten. De civiele rechter kan, onafhankelijk van de strafzaak, opnieuw oordelen over de hoogte van de schade en eventueel een hogere vergoeding toekennen. Dit biedt een belangrijke mogelijkheid voor slachtoffers die van mening zijn dat de eerder toegekende vergoeding onvoldoende recht doet aan hun leed.

Toch kleven er nadelen aan deze route. In tegenstelling tot het strafproces, kan de civiele rechter géén schadevergoedingsmaatregel opleggen. Dat betekent dat het slachtoffer zélf verantwoordelijk is voor het incasseren van de schadevergoeding bij de dader. Gezien het feit dat veel daders van geweldsmisdrijven geen verzekering hebben die schade aan derden dekt – en in veel gevallen ook nauwelijks draagkracht hebben – is het innen van het geld geen vanzelfsprekendheid. Het slachtoffer kan dus wel in zijn gelijk worden gesteld, maar uiteindelijk toch met lege handen blijven staan.

De zaak bij het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden

In de voorliggende zaak had de strafrechter het slachtoffer in eerste instantie een smartengeldvergoeding toegekend van € 3.750,00 De mishandeling had echter geleid tot zwaar lichamelijk letsel, waaronder ernstig traumatisch schedelletsel.

Het slachtoffer moest geopereerd worden en verbleef ruim zes weken in het ziekenhuis. Gezien de ernst en de impact van het letsel besloot het slachtoffer een civiele procedure te starten bij de kantonrechter, met als doel een hogere vergoeding te verkrijgen.

De kantonrechter erkende dat de schade fors was en kende daarop een smartengeldvergoeding toe van € 6.000,00. Toch achtte het slachtoffer ook dit bedrag onvoldoende en ging hij in hoger beroep. Voor het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden werd bepleit dat het smartengeld niet alleen de lichamelijke schade, maar ook het psychisch leed, de impact op het dagelijks leven en de opzettelijke aard van de mishandeling moest weerspiegelen.

Het hof ging hierin mee en stelde vast dat de opzettelijkheid van het geweld en de ernst van het letsel zwaarder meegewogen moesten worden. Het smartengeld werd daarom verhoogd naar
€ 15.000. Omdat de strafrechter eerder al € 3.750,00 had toegewezen, betekende dit dat de dader nu nog een aanvullende schadevergoeding van € 11.250,00 moest betalen.

Een overwinning met een keerzijde

Hoewel het slachtoffer in juridische zin succes boekte met het hoger beroep, is het nog maar de vraag wanneer – en of – hij het toegekende bedrag daadwerkelijk zal ontvangen. Uit het arrest blijkt namelijk dat de dader onder bewind staat. Dit houdt in dat een bewindvoerder verantwoordelijk is voor het financiële beheer van de dader en ook belast is met het betalen van schulden, waaronder de schadevergoeding aan het slachtoffer.

Het onder bewind staan van de dader betekent vaak dat er weinig of geen financiële ruimte is om schulden af te lossen. In de praktijk komt het regelmatig voor dat slachtoffers jarenlang moeten wachten op betaling, of het bedrag slechts deels ontvangen. Juridische erkenning van het geleden leed is belangrijk, maar biedt dus geen garantie op daadwerkelijke compensatie.

Overwegingen voor slachtoffers

Deze uitspraak laat zien dat het de moeite kan lonen om een civiele procedure aan te spannen als de smartengeldvergoeding in het strafproces als te laag wordt ervaren. Tegelijkertijd moeten slachtoffers goed nadenken over de praktische haalbaarheid van het daadwerkelijk innen van de toegekende vergoeding.

Factoren zoals de financiële situatie van de dader, het eventuele bestaan van bewindvoering en de kosten en duur van een civiele procedure moeten daarbij zorgvuldig worden afgewogen.

Voor slachtoffers is het raadzaam om zich goed te laten adviseren door een gespecialiseerde jurist of advocaat voordat een civiel traject wordt ingezet. De juridische overwinning is waardevol, maar de uiteindelijke vraag blijft: krijgt het slachtoffer waar hij recht op heeft – en wanneer? Wilt u meer weten van de gerechtelijke procedure? Dan raden wij u aan contact op te nemen met een van onze experts.